6 LỢI ÍCH KHI ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ BLOCKCHAIN TRONG LOGISTICS

Mục lục [Ẩn]

Sự minh bạch dữ liệu và khả năng kiểm soát chuỗi cung ứng đang trở thành ưu tiên hàng đầu của doanh nghiệp logistics hiện đại. Ứng dụng công nghệ blockchain trong logistics đang giúp doanh nghiệp nâng cao tính minh bạch dữ liệu và kiểm soát tốt hơn toàn bộ chuỗi vận chuyển. Công nghệ này cũng mở ra cơ hội tự động hóa nhiều quy trình liên quan đến chứng từ, đối soát và theo dõi lô hàng. Hãy cùng AI First tìm hiểu về các ứng dụng công nghệ blockchain trong logistics trong bài dưới đây.

1. Blockchain trong chuỗi cung ứng là gì?

Công nghệ Blockchain trong chuỗi cung ứng là một hệ thống lưu trữ dữ liệu dạng sổ cái phân tán, trong đó mọi thông tin về hàng hóa từ sản xuất, vận chuyển, kiểm định đến giao nhận đều được ghi lại theo thời gian thực, không thể chỉnh sửa và được chia sẻ minh bạch cho tất cả các bên liên quan.
Công nghệ này giúp kiểm soát nguồn gốc hàng hóa chính xác hơn, giảm gian lận, rút ngắn quy trình chứng từ và nâng cao hiệu quả vận hành của toàn bộ chuỗi cung ứng.

2. Lợi ích của công nghệ Blockchain trong Logistics

Công nghệ Blockchain mang đến nhiều giá trị thiết thực cho ngành logistics, đặc biệt trong bối cảnh doanh nghiệp cần tối ưu vận hành, kiểm soát rủi ro và nâng cao tính minh bạch trong chuỗi cung ứng. Những lợi ích nổi bật gồm:

Minh bạch thông tin trên toàn chuỗi cung ứng: mọi dữ liệu về hàng hóa được ghi lại theo thời gian thực, giúp doanh nghiệp, nhà vận chuyển và khách hàng dễ dàng kiểm tra tình trạng và lịch sử lô hàng.
Chống gian lận và sai lệch dữ liệu: thông tin được mã hóa và không thể chỉnh sửa, giảm nguy cơ làm giả chứng từ, gian lận vận tải hoặc thay đổi thông tin trong quá trình giao nhận.
Tối ưu quy trình chứng từ và đối soát: smart contract tự động hóa các bước phê duyệt, thanh toán và đối chiếu, giúp rút ngắn thời gian xử lý và giảm chi phí giấy tờ.
Theo dõi lô hàng chính xác hơn: kết hợp blockchain với thiết bị IoT cho phép cập nhật trạng thái, vị trí và điều kiện bảo quản của hàng hóa theo thời gian thực.
Giảm chi phí vận hành và nâng cao tốc độ xử lý: quy trình minh bạch, tự động và giảm phụ thuộc vào kiểm tra thủ công giúp doanh nghiệp tăng hiệu suất và tối ưu nguồn lực.

3. Những ứng dụng công nghệ Blockchain trong Logistics

Công nghệ Blockchain được ứng dụng thực tế trong nhiều mắt xích của ngành logistics. Các giải pháp này giúp doanh nghiệp nâng cao độ chính xác dữ liệu, tối ưu quy trình vận hành và đáp ứng yêu cầu minh bạch ngày càng cao trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Dưới đây là những ứng dụng tiêu biểu.

3.1. Truy xuất nguồn gốc hàng hóa

Truy xuất nguồn gốc là yêu cầu bắt buộc trong thương mại quốc tế, đặc biệt với các ngành như nông sản, thủy sản, thực phẩm đóng gói, dược phẩm và hàng điện tử. Blockchain cho phép doanh nghiệp theo dõi chi tiết lô hàng theo thời gian thực, đồng thời cung cấp dữ liệu tin cậy cho tất cả các bên liên quan.

Ghi nhận từng công đoạn trong vòng đời sản phẩm: mỗi bước như thu hoạch, chế biến, đóng gói, vận chuyển, lưu kho và giao nhận đều được ghi thành một block dữ liệu và liên kết chặt chẽ với nhau, tạo nên chuỗi lịch sử toàn vẹn của sản phẩm.
Không thể chỉnh sửa hoặc thao túng thông tin: cơ chế mã hóa và xác thực đồng thuận giúp loại bỏ nguy cơ thay đổi dữ liệu, từ đó đảm bảo tính chính xác cho các quy trình kiểm định và chứng nhận xuất xứ.
Tăng khả năng đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế: Blockchain giúp doanh nghiệp cung cấp bằng chứng truy xuất nhanh chóng cho hải quan, nhà nhập khẩu và tổ chức kiểm định, từ đó rút ngắn thời gian thông quan và gia tăng niềm tin thị trường.

3.2. Tự động hóa chứng từ bằng Smart Contract

Smart Contract cho phép doanh nghiệp chuyển đổi các quy trình chứng từ phức tạp, vốn phụ thuộc nhiều vào thao tác thủ công, thành các quy trình tự động hóa toàn phần. Điều này đặc biệt hữu ích trong các nghiệp vụ như hợp đồng vận tải, bảo hiểm, hóa đơn và thanh toán.

Tự động hóa quy trình xử lý nghiệp vụ: các điều kiện như hoàn tất giao hàng, xác nhận thông quan hoặc gửi chứng từ đều được hệ thống tự động kiểm tra và kích hoạt, giảm thiểu can thiệp thủ công và hạn chế lỗi nhập liệu.
Tăng tốc độ luân chuyển chứng từ: thông tin được chuyển trực tiếp giữa các bên qua Blockchain, loại bỏ tình trạng gửi nhận qua email, scan hoặc bản giấy, giúp rút ngắn thời gian xử lý xuống đáng kể.
Giảm rủi ro tranh chấp pháp lý: mọi điều khoản được lập trình sẵn và thực thi theo đúng quy tắc, giảm sự khác biệt trong cách hiểu hợp đồng giữa các bên và giúp quy trình vận hành minh bạch hơn.

3.3. Theo dõi trạng thái lô hàng theo thời gian thực

Sự kết hợp giữa IoT và Blockchain tạo ra hệ thống giám sát vận chuyển chính xác, hỗ trợ các doanh nghiệp xử lý kịp thời các tình huống phát sinh và đảm bảo chất lượng hàng hóa trong suốt hành trình vận chuyển.

Theo dõi điều kiện môi trường liên tục và toàn vẹn: dữ liệu từ cảm biến IoT về nhiệt độ, độ ẩm, áp suất hoặc mức rung được ghi vào chuỗi khối ngay khi phát sinh, giúp doanh nghiệp dễ dàng kiểm soát sự tuân thủ tiêu chuẩn bảo quản.
Định vị chính xác và cập nhật liên tục: vị trí lô hàng được ghi nhận theo thời gian thực, hỗ trợ dự báo thời gian giao hàng, tối ưu lộ trình và giảm độ trễ trong các tuyến quốc tế.
Phát hiện sớm rủi ro trong quá trình vận chuyển: hệ thống có thể đưa ra cảnh báo khi phát hiện các giá trị vượt ngưỡng như nhiệt độ container tăng cao, container bị mở trái phép hoặc lộ trình thay đổi bất thường, giúp doanh nghiệp kịp thời xử lý.

3.4. Quản lý kho và tồn kho

Quản lý kho trong logistics đòi hỏi tính chính xác cao và sự đồng bộ giữa nhiều hệ thống khác nhau. Blockchain tạo ra một nền tảng dữ liệu thống nhất để giảm thiểu sai lệch và nâng cao hiệu quả quản trị tồn kho.

Tạo sự minh bạch trong mọi hoạt động xuất nhập kho: mỗi giao dịch nhập, xuất, chuyển kho hoặc kiểm kê đều được ghi nhận ngay lập tức và chia sẻ cho các hệ thống liên quan như ERP, WMS hoặc TMS.
Giảm thiểu sai lệch tồn kho: dữ liệu được đồng bộ giữa nhiều bên như nhà cung cấp, đối tác vận chuyển, đội vận hành kho và hệ thống quản lý nội bộ, giúp hạn chế chênh lệch khi đối chiếu.
Hỗ trợ tối ưu mức tồn kho: khi doanh nghiệp có dữ liệu chính xác và cập nhật liên tục, các quyết định liên quan đến mua hàng, lưu kho và phân phối được đưa ra dễ dàng hơn, tránh tình trạng tồn đọng hoặc thiếu hụt hàng hóa.

3.5. Thanh toán và đối soát logistics

Thanh toán trong ngành logistics liên quan đến nhiều loại phí như cước vận tải, phí lưu kho, phí hải quan, phụ phí nhiên liệu và các chi phí phát sinh khác. Blockchain giúp làm rõ mọi khoản mục, đồng thời tăng tốc quá trình đối soát và thanh toán.

Ghi nhận chi phí một cách chính xác và minh bạch: mọi khoản phí được gắn với sự kiện cụ thể như hoàn thành vận chuyển, lưu bãi hoặc giao nhận, cho phép các bên kiểm chứng dễ dàng hơn khi đối soát.
Tăng tốc giao dịch xuyên biên giới: dữ liệu rõ ràng và được xác thực toàn mạng lưới giúp giảm thời gian xác minh và xử lý thanh toán quốc tế, đặc biệt với những lô hàng có quy trình phức tạp.
Hạn chế tranh chấp và sai lệch số liệu: thông tin lưu trữ bất biến giúp các bên có căn cứ khi cần giải quyết khác biệt về chi phí, từ đó giảm thiểu thời gian và công sức cho các thủ tục hậu kiểm.

4. Lộ trình triển khai blockchain cho doanh nghiệp logistics

Việc ứng dụng công nghệ Blockchain trong logistics đòi hỏi một lộ trình triển khai rõ ràng, dựa trên dữ liệu thực tế và cấu trúc vận hành của doanh nghiệp. Dưới đây là lộ trình triển khai chi tiết giúp doanh nghiệp bắt đầu từ những bước có tác động lớn nhất và mở rộng dần theo nhu cầu.

4.1. Đánh giá hiện trạng hệ thống logistics

Giai đoạn đánh giá hiện trạng đóng vai trò nền tảng để xác định mức độ sẵn sàng của doanh nghiệp. Đây là bước giúp nhận diện chính xác điểm nghẽn trong vận hành, mức độ phân mảnh của dữ liệu và những rủi ro tiềm ẩn trong chuỗi cung ứng. Chỉ khi hiểu rõ cấu trúc hệ thống hiện tại, doanh nghiệp mới có thể lựa chọn được dạng ứng dụng Blockchain phù hợp và đưa ra lộ trình chuyển đổi khả thi.

Phân tích vòng đời dữ liệu của từng nghiệp vụ: xác định dữ liệu được tạo ra ở đâu, luân chuyển qua các bộ phận nào và tồn tại những điểm nào dễ bị sai lệch hoặc thất thoát.
Đánh giá mức độ số hóa và khả năng truy xuất: kiểm tra tỷ lệ chứng từ thủ công, khả năng tích hợp dữ liệu giữa các hệ thống và mức độ nhất quán thông tin.
Xác định các rủi ro vận hành ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí: như sai lệch tồn kho, thời gian đối soát kéo dài, khó theo dõi lô hàng hoặc chậm xác nhận chứng từ.
Nhận diện quy trình có độ ưu tiên cao: phân loại các hoạt động theo mức độ ảnh hưởng để làm cơ sở xây dựng bài toán thí điểm.

4.2. Chọn bài toán phù hợp (trace, eB/L, smart contract, IoT)

Việc lựa chọn đúng bài toán là yếu tố quyết định thành công của dự án. Một bài toán phù hợp phải đủ rõ ràng, có dữ liệu ổn định và mang lại hiệu quả trực tiếp khi đưa lên Blockchain. Điều quan trọng là doanh nghiệp nên bắt đầu với phạm vi nhỏ, có tính đại diện, sau đó mở rộng dần theo mức độ trưởng thành của hệ thống dữ liệu.

Ưu tiên xử lý các bài toán đo lường được: như truy xuất nguồn gốc lô hàng, vận đơn điện tử hoặc đối soát tự động bằng smart contract.
Lựa chọn phạm vi thí điểm có mức độ phức tạp vừa phải: tránh bắt đầu ở phạm vi quá rộng dễ gây gián đoạn vận hành, tập trung vào một tuyến vận chuyển hoặc một nhóm sản phẩm.
Đặt ra các chỉ số đánh giá hiệu quả cụ thể: gồm tốc độ xử lý, tỷ lệ tự động hóa, mức giảm sai lệch dữ liệu hoặc chi phí vận hành tiết kiệm được.
Đánh giá mức độ phối hợp dữ liệu của các bên liên quan: xem xét khả năng đồng bộ dữ liệu của nhà cung cấp, đơn vị vận tải và khách hàng để đảm bảo hệ thống hoạt động trơn tru.

4.3. Thiết kế mô hình dữ liệu Blockchain

Một mô hình tốt phải đảm bảo dữ liệu được chuẩn hóa, luồng nghiệp vụ được mô hình hóa rõ ràng và trách nhiệm của từng bên được xác định chi tiết. Đây cũng là giai đoạn đặt nền tảng cho việc tự động hóa bằng smart contract trong tương lai.

Chuẩn hóa dữ liệu trước khi đưa lên Blockchain: xác định định dạng dữ liệu, nguồn cung cấp dữ liệu và tần suất cập nhật để tránh xung đột hoặc trùng lặp.
Thiết kế block theo từng nghiệp vụ: ví dụ block dành cho truy xuất nguồn gốc, block cho vận chuyển, block cho đối soát chi phí hoặc block cho dữ liệu IoT.
Xác định quyền truy cập của từng nhóm trong hệ sinh thái: phân quyền ghi dữ liệu, quyền xem dữ liệu và quyền xác thực để đảm bảo bảo mật và tính minh bạch.
Xây dựng cơ chế xử lý sai lệch dữ liệu: đề ra nguyên tắc kiểm tra, xác minh và hiệu chỉnh khi dữ liệu không hợp lệ hoặc thiếu thông tin.

4.4. Tích hợp với hệ thống ERP, WMS, TMS hiện tại

Blockchain không thể vận hành độc lập mà phải kết nối với hệ thống quản trị hiện có của doanh nghiệp. Giai đoạn tích hợp nhằm đảm bảo dữ liệu từ các hệ thống vận hành truyền thống được đồng bộ và cập nhật liên tục, giúp Blockchain phát huy được vai trò là lõi dữ liệu của chuỗi cung ứng.

Đồng bộ dữ liệu giữa hệ thống nội bộ và Blockchain: đảm bảo dữ liệu vận chuyển, nhập xuất kho, đối soát và đơn hàng được truyền chính xác và nhất quán.
Thiết lập API kết nối đa tầng giữa các hệ thống: tạo cầu nối ổn định giúp dữ liệu di chuyển trơn tru mà không làm gián đoạn hoạt động hiện tại.
Kiểm thử độ chính xác của dữ liệu sau khi tích hợp: so sánh dữ liệu ở hai hệ thống và điều chỉnh các quy tắc xử lý khi phát hiện sai lệch.
Xây dựng giao diện vận hành tập trung: giúp đội ngũ theo dõi mọi hoạt động trên chuỗi khối và quản lý hiệu quả từng nghiệp vụ.

4.5. Kiểm thử, triển khai và mở rộng

Sau khi hệ thống được tích hợp, doanh nghiệp cần triển khai theo từng giai đoạn để đảm bảo ổn định và tối ưu hiệu suất. Kiểm thử đóng vai trò đảm bảo mô hình hoạt động đúng thiết kế, trong khi triển khai và mở rộng giúp hệ thống đáp ứng quy mô vận hành thực tế.

Kiểm thử toàn bộ chu trình dữ liệu: gồm việc ghi block, thay đổi trạng thái lô hàng, kiểm tra dữ liệu IoT, kích hoạt smart contract và xử lý lỗi.
Theo dõi các chỉ số vận hành theo thời gian thực: như tốc độ xử lý, tỷ lệ lỗi, mức độ tự động hóa và sự chính xác của chuỗi dữ liệu.
Đối chiếu hiệu quả dự án với mục tiêu ban đầu: xác định các chỉ số được cải thiện, chi phí tiết kiệm và mức độ ổn định đạt được trước khi mở rộng tiếp.
Mở rộng phạm vi theo lộ trình tăng trưởng: triển khai thêm nhà cung cấp, tuyến vận tải hoặc kho bãi mới tùy theo mức độ sẵn sàng của hệ thống.

4.6. Đào tạo nhân sự vận hành và chuẩn hóa quy trình

Blockchain chỉ vận hành hiệu quả khi đội ngũ hiểu rõ cơ chế hoạt động và quy trình được chuẩn hóa. Đào tạo, hướng dẫn và thiết lập quy chuẩn vận hành là yêu cầu bắt buộc để duy trì tính ổn định của hệ thống.

Đào tạo chuyên sâu cho đội ngũ vận hành: giúp nhân sự nắm rõ cách ghi block, kiểm tra dữ liệu, xử lý cảnh báo và tuân thủ quy trình mới.
Xây dựng SOP thống nhất cho toàn chuỗi cung ứng: quy định rõ quy trình nhập liệu, quy trình xác minh và quy trình xử lý sai lệch để đảm bảo tính đồng nhất dữ liệu.
Đảm bảo sự phối hợp của đối tác trong hệ sinh thái: yêu cầu nhà vận chuyển, kho, nhà cung cấp và khách hàng tuân thủ chuẩn dữ liệu thống nhất.
Thực hiện đánh giá định kỳ để cập nhật quy trình: dựa trên kết quả vận hành, doanh nghiệp cải thiện mô hình dữ liệu và nâng cấp quy trình phù hợp với nhu cầu thực tế.

5. Thách thức khi áp dụng blockchain trong logistics

Mặc dù Blockchain mang lại nhiều giá trị cho chuỗi cung ứng, quá trình triển khai thực tế trong logistics vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Việc nhận diện đúng những thách thức này giúp doanh nghiệp chuẩn bị nguồn lực, điều chỉnh lộ trình và tránh rủi ro trong quá trình triển khai.

Chất lượng dữ liệu đầu vào chưa đồng nhất: nhiều doanh nghiệp vẫn sử dụng dữ liệu thủ công, thiếu chuẩn hóa giữa kho, vận tải và kế toán; dữ liệu bị trùng lặp hoặc thiếu chính xác khiến Blockchain ghi nhận sai lệch và giảm độ tin cậy của hệ thống.
Chi phí đầu tư ban đầu tương đối cao: doanh nghiệp phải đầu tư hạ tầng công nghệ, thiết bị IoT, phần mềm tích hợp và nâng cấp hệ thống ERP hoặc WMS; chi phí đào tạo và tái thiết quy trình nội bộ cũng tăng trong giai đoạn đầu triển khai.
Khó khăn trong tích hợp với hệ thống vận hành hiện tại: Các hệ thống như ERP, WMS, TMS vốn không được thiết kế để kết nối với blockchain, dẫn đến nguy cơ gián đoạn vận hành và tăng chi phí chuẩn hóa dữ liệu.
Hạn chế về nguồn lực và năng lực công nghệ: nhiều doanh nghiệp logistics vừa và nhỏ chưa có đội ngũ am hiểu Blockchain; khả năng xử lý lỗi, vận hành hệ thống phân tán và duy trì tính ổn định còn phụ thuộc vào nhà cung cấp giải pháp.
Khả năng mở rộng và hiệu suất hệ thống: khối lượng dữ liệu lớn từ IoT và vận tải có thể gây chậm trễ khi ghi block; chi phí xử lý tăng theo số lượng giao dịch; hệ thống dễ quá tải nếu không được tối ưu đúng kiến trúc.
Rào cản pháp lý và quy định quốc tế chưa hoàn thiện: Nhiều thị trường vẫn yêu cầu chứng từ bản giấy và quy trình kiểm định thủ công, làm gián đoạn chuỗi dữ liệu và cản trở việc áp dụng blockchain xuyên biên giới.

6. Giải pháp tối ưu hóa hiệu quả ứng dụng Blockchain trong logistics

Những giải pháp dưới đây sẽ giúp doanh nghiệp nâng cao tính minh bạch dữ liệu, giảm sai lệch trong vận hành và đảm bảo hệ thống Blockchain hoạt động ổn định, bền vững theo quy mô tăng trưởng.

1 - Xây dựng nền tảng công nghệ vững chắc

Doanh nghiệp cần đầu tư hạ tầng công nghệ đủ mạnh và đồng bộ. Điều này bao gồm hệ thống lưu trữ có khả năng mở rộng, nền tảng kết nối ổn định với ERP, WMS và TMS, cùng cơ chế bảo mật đáp ứng chuẩn dữ liệu phân tán.
Bên cạnh đó, doanh nghiệp cần triển khai IoT để tự động hóa việc thu thập thông tin, đảm bảo dữ liệu đưa vào chuỗi khối luôn chính xác và liên tục. Khi các nền tảng công nghệ được đồng bộ, Blockchain mới có thể ghi nhận dữ liệu chính xác và vận hành ổn định trong toàn chuỗi cung ứng.

2 - Chuẩn hóa chính sách và quy trình vận hành Blockchain

Doanh nghiệp cần chuẩn hóa quy trình nhập liệu, xác thực và đối soát để đảm bảo dữ liệu được ghi lên Blockchain thống nhất giữa các bộ phận và đối tác. Song song, việc xây dựng SOP chi tiết cho từng nghiệp vụ như truy xuất nguồn gốc, ghi nhận vận chuyển hay đối soát chi phí giúp hạn chế sai lệch và duy trì tính toàn vẹn của dữ liệu.

3 - Hợp tác và đồng bộ dữ liệu với đối tác

Blockchain chỉ phát huy hiệu quả khi các bên trong chuỗi cung ứng cùng truy cập và chia sẻ dữ liệu theo chuẩn thống nhất. Việc thiết lập cơ chế phối hợp rõ ràng giúp luồng dữ liệu xuyên suốt, từ đó tăng khả năng truy xuất và giảm thời gian đối soát.

4 - Ứng dụng IoT để tự động hóa thu thập dữ liệu

Kết hợp Blockchain với IoT giúp loại bỏ thao tác thủ công, tăng độ chính xác của dữ liệu và hỗ trợ theo dõi lô hàng theo thời gian thực. Đây là nền tảng quan trọng đối với các ngành có yêu cầu kiểm soát nghiêm ngặt như chuỗi lạnh và vận chuyển hàng giá trị cao.

Việc ứng dụng công nghệ Blockchain trong logistics đang mở ra một hướng vận hành minh bạch, chính xác và hiệu quả hơn cho các doanh nghiệp. Từ truy xuất nguồn gốc, tự động hóa chứng từ đến tối ưu quản lý kho và đối soát, Blockchain đã chứng minh khả năng giải quyết những điểm nghẽn tồn tại lâu năm của chuỗi cung ứng. Khi triển khai đúng lộ trình, Blockchain không chỉ nâng cấp năng lực vận hành mà còn tạo lợi thế cạnh tranh bền vững cho doanh nghiệp logistics trong giai đoạn chuyển đổi số.