4 TƯ DUY MỚI VỀ LỢI THẾ CẠNH TRANH CHO DOANH NGHIỆP TRONG BỐI CẢNH AI

Lợi thế cạnh tranh là nền tảng giúp doanh nghiệp tạo sự khác biệt và duy trì tăng trưởng bền vững trong một thị trường liên tục biến động. Một doanh nghiệp chỉ có thể phát triển dài hạn khi sở hữu lợi thế cạnh tranh rõ ràng, khó sao chép và được củng cố theo thời gian. Bài viết dưới đây, AI First sẽ chia sẻ tới bạn đọc về các yếu tố giúp doanh nghiệp tạo nên lợi thế cạnh tranh dài hạn và những tư duy mới về cạnh tranh trong bối cảnh AI. 

1. Lợi thế cạnh tranh là gì?

Lợi thế cạnh tranh là tập hợp những yếu tố, năng lực hoặc điều kiện đặc biệt giúp doanh nghiệp tạo ra giá trị vượt trội so với đối thủ trên thị trường. Đây là khả năng mà nhờ đó doanh nghiệp cung cấp sản phẩm, dịch vụ hoặc trải nghiệm khách hàng tốt hơn, chi phí thấp hơn, hoặc mô hình vận hành hiệu quả hơn những đối thủ cùng ngành.

Lợi thế này có thể hình thành từ nhiều yếu tố như sức mạnh thương hiệu, công nghệ tiên phong, chất lượng dịch vụ vượt trội, quy trình vận hành tinh gọn, hay các tài nguyên độc đáo như vị trí địa lý và hệ thống phân phối.

2. Tầm quan trọng của lợi thế cạnh tranh đối với doanh nghiệp

Thị trường ngày càng bão hòa, khách hàng có quá nhiều lựa chọn và công nghệ thay đổi liên tục, lợi thế cạnh tranh trở thành yếu tố quyết định giúp doanh nghiệp duy trì tăng trưởng, tạo sự khác biệt và đảm bảo vị thế lâu dài. Đây là nền tảng để doanh nghiệp mở rộng quy mô và tạo ra giá trị bền vững trong dài hạn.

• Giúp doanh nghiệp thu hút và giữ chân khách hàng: mang đến giá trị vượt trội, trải nghiệm tốt hơn, hoặc mức giá cạnh tranh hơn khiến khách hàng ưu tiên lựa chọn và trung thành lâu dài.
• Tăng trưởng doanh thu và tối đa hóa lợi nhuận: cho phép doanh nghiệp định giá cao hơn nhờ sự khác biệt hoặc giảm chi phí vận hành thông qua quy trình tối ưu.
• Tạo rào cản mạnh đối với đối thủ cạnh tranh: khiến việc bắt chước, xâm nhập thị trường hoặc cạnh tranh trực tiếp trở nên tốn kém và khó khăn hơn.
• Củng cố vị thế và uy tín thương hiệu: giúp doanh nghiệp nổi bật trong ngành, tăng khả năng nhận diện và tạo lợi thế trong các hoạt động marketing, bán hàng và hợp tác kinh doanh.
• Nâng cao hiệu suất và tối ưu hóa nguồn lực nội bộ: cải thiện quy trình, tăng năng suất và giảm lãng phí nhờ công nghệ, dữ liệu hoặc cách thức vận hành vượt trội.
• Tăng khả năng thích ứng và duy trì sự ổn định dài hạn: giúp doanh nghiệp phản ứng nhanh trước thay đổi của thị trường, hạn chế rủi ro và bảo đảm tăng trưởng bền vững.

3. Các loại lợi thế cạnh tranh phổ biến

Doanh nghiệp có thể hình thành lợi thế cạnh tranh từ nhiều nguồn lực và năng lực khác nhau. Mỗi loại lợi thế đều đóng vai trò quan trọng trong việc tạo sự khác biệt và nâng cao vị thế trên thị trường. Dưới đây là những loại lợi thế cạnh tranh phổ biến nhất mà doanh nghiệp thường sử dụng để gia tăng hiệu quả kinh doanh và duy trì tăng trưởng dài hạn.

1 - Lợi thế chi phí thấp

Lợi thế chi phí thấp xuất hiện khi doanh nghiệp có khả năng sản xuất hoặc cung cấp dịch vụ với chi phí thấp hơn đối thủ nhờ quy trình tinh gọn, quy mô sản xuất lớn, tối ưu chuỗi cung ứng hoặc áp dụng tự động hóa. Nhờ duy trì chi phí thấp, doanh nghiệp có thể đưa ra mức giá cạnh tranh mà vẫn đảm bảo biên lợi nhuận, từ đó thu hút khách hàng nhạy cảm về giá và mở rộng thị phần nhanh chóng.

2 - Lợi thế khác biệt hóa

Lợi thế khác biệt hóa được tạo ra khi doanh nghiệp cung cấp sản phẩm hoặc dịch vụ mang tính độc đáo, nổi bật mà đối thủ khó sao chép. Sự khác biệt có thể đến từ thiết kế, chất lượng, tính năng, dịch vụ đi kèm hoặc trải nghiệm khách hàng vượt trội. Lợi thế này cho phép doanh nghiệp định giá cao hơn, xây dựng bản sắc thương hiệu rõ ràng và tạo sức hút mạnh mẽ với nhóm khách hàng có kỳ vọng cao.

3 - Lợi thế thương hiệu mạnh

Một thương hiệu mạnh mang lại lợi thế cạnh tranh lớn bởi nó đại diện cho uy tín, sự tin cậy và mối quan hệ cảm xúc giữa doanh nghiệp và khách hàng. Khi thương hiệu đã được định vị vững chắc, doanh nghiệp có thể dễ dàng mở rộng danh mục sản phẩm, tối ưu chi phí marketing và duy trì mức độ trung thành của khách hàng trong thời gian dài, qua đó nâng cao khả năng cạnh tranh tổng thể.

4 - Lợi thế công nghệ và đổi mới sáng tạo 

Doanh nghiệp sở hữu công nghệ tiên phong, năng lực nghiên cứu phát triển mạnh hoặc khả năng ứng dụng AI và tự động hóa thường tạo ra hiệu suất cao hơn và tốc độ đổi mới nhanh hơn so với đối thủ. Lợi thế công nghệ giúp doanh nghiệp rút ngắn thời gian đưa sản phẩm ra thị trường, nâng cao chất lượng và tạo ra giá trị mới mà đối thủ chưa thể đáp ứng, qua đó chiếm lĩnh lợi thế dài hạn.

5 - Lợi thế về nguồn lực và tài sản đặc thù 

Một số doanh nghiệp sở hữu những nguồn lực đặc biệt như vị trí địa lý thuận lợi, mạng lưới phân phối độc quyền, quyền khai thác tài nguyên hoặc dữ liệu khách hàng sâu rộng. Những tài sản này tạo ra rào cản tự nhiên khiến đối thủ khó sao chép, đồng thời giúp doanh nghiệp tối ưu hiệu suất kinh doanh, cải thiện biên lợi nhuận và củng cố lợi thế cạnh tranh theo thời gian.

6 - Lợi thế tập trung vào thị trường ngách 

Lợi thế thị trường ngách xuất hiện khi doanh nghiệp tập trung phục vụ một phân khúc nhỏ nhưng có nhu cầu rất cụ thể, đòi hỏi sự thấu hiểu sâu sắc mà các đối thủ lớn thường bỏ qua. Bằng cách cung cấp giải pháp chuyên biệt, doanh nghiệp có thể xây dựng lòng trung thành cao, tối ưu hóa mọi hoạt động theo đúng nhu cầu nhóm khách hàng đó và giảm thiểu áp lực cạnh tranh trực tiếp.

4. Tư duy mới về lợi thế cạnh tranh

Doanh nghiệp muốn duy trì vị thế dẫn đầu cần chuyển dịch từ tư duy cạnh tranh truyền thống sang tư duy cạnh tranh dựa trên mô hình, công nghệ, mạng lưới và sự hợp tác chiến lược. Theo Mr. Tony Dzung chia sẻ có 4 yếu tố cốt lõi giúp doanh nghiệp tạo ra lợi thế cạnh tranh bền vững, các yếu tố đó được liên kết chặt chẽ với nhau giúp doanh nghiệp phát triển ổn định và mở rộng quy mô dài hạn.

4.1. Cạnh tranh bằng mô hình kinh doanh (4 cấp độ)

Mô hình kinh doanh đóng vai trò trung tâm trong việc xác định cách doanh nghiệp tạo ra và phân phối giá trị. Một mô hình được thiết kế tốt không chỉ nâng cao hiệu quả vận hành mà còn mở ra những phương thức mới để tiếp cận thị trường. Mr. Tony Dzung nhấn mạnh rằng doanh nghiệp cần tiến hóa mô hình kinh doanh theo bốn cấp độ phát triển để xây dựng nền tảng cạnh tranh bền vững.

• Cấp độ 1 - Tập trung vào tối ưu hóa chi phí vận hành: nâng cao hiệu quả quy trình, hạn chế lãng phí và củng cố nội lực nhằm cải thiện biên lợi nhuận.
• Cấp độ 2 - Tạo ra sự khác biệt trong sản phẩm và dịch vụ: tạo ra điểm đặc trưng rõ ràng giúp doanh nghiệp nổi bật trong thị trường cạnh tranh cao.
• Cấp độ 3 -  Thay đổi cách tiếp cận thị trường hoặc ngành nghề: áp dụng các mô hình mới để mở rộng cơ hội kinh doanh và thúc đẩy tăng trưởng vượt khung truyền thống.
• Cấp độ 4 - Xây dựng mô hình hệ sinh thái toàn diện: tạo một nền tảng liên kết nhiều sản phẩm, dịch vụ và đối tác, gia tăng giá trị cho khách hàng và củng cố ưu thế dài hạn.

4.2. Cạnh tranh bằng hệ sinh thái 

Hệ sinh thái là bước phát triển tự nhiên của một mô hình kinh doanh trưởng thành. Thay vì hoạt động đơn lẻ, doanh nghiệp xây dựng một mạng lưới liên kết với khách hàng, đối tác và nhà cung cấp để tạo ra giá trị tổng hợp lớn hơn.
Nếu doanh nghiệp không có hệ sinh thái sẽ khó duy trì vị thế trong thị trường cạnh tranh khốc liệt, vì khách hàng ngày càng ưu tiên những thương hiệu mang lại trải nghiệm liền mạch và đầy đủ. 

• Tạo giá trị tổng hợp thông qua mạng lưới sản phẩm và dịch vụ: đáp ứng nhu cầu đa dạng của khách hàng trong một hệ thống thống nhất, giúp tăng mức độ gắn kết.
• Gia tăng sự phụ thuộc tích cực của khách hàng: thiết kế trải nghiệm khiến khách hàng khó rời bỏ hệ thống, từ đó tăng chỉ số trung thành và giá trị vòng đời.
• Hỗ trợ mở rộng quy mô nhờ kết nối đối tác: hợp tác với các bên liên quan để mở rộng phạm vi thị trường và cải thiện khả năng cạnh tranh.
• Tăng hiệu suất hoạt động nhờ chia sẻ dữ liệu và nền tảng: tận dụng thông tin và hạ tầng chung để nâng cao tốc độ xử lý và tối ưu vận hành.

4.3. Đòn bẩy công nghệ (RPA và AI)

Công nghệ là yếu tố thúc đẩy mạnh mẽ quá trình đổi mới của doanh nghiệp. RPA và AI không chỉ giúp tối ưu hóa hoạt động mà còn đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao trải nghiệm khách hàng và hỗ trợ doanh nghiệp ra quyết định chính xác hơn.

• Tối ưu quy trình vận hành bằng tự động hóa: RPA xử lý các tác vụ lặp lại với sự nhất quán cao, giảm chi phí nhân sự và hạn chế sai sót.
• Nâng cao năng lực phân tích và dự báo: AI xử lý dữ liệu lớn để cung cấp thông tin chuyên sâu, hỗ trợ doanh nghiệp hoạch định chiến lược và điều chỉnh mô hình kịp thời.
• Cá nhân hóa dịch vụ ở quy mô lớn: AI phân tích hành vi để đưa ra các gợi ý và trải nghiệm phù hợp, giúp tăng tỷ lệ chuyển đổi và mức độ hài lòng.
• Hỗ trợ triển khai hệ sinh thái và mô hình kinh doanh mới: công nghệ tạo điều kiện mở rộng khả năng kết nối, tích hợp và đồng bộ giữa nhiều nền tảng khác nhau.

4.4. Cạnh tranh bằng liên minh chiến lược 

Liên minh chiến lược giúp doanh nghiệp vượt qua giới hạn về nguồn lực và mở rộng năng lực cạnh tranh bằng cách kết nối với đối tác trong cùng hoặc khác ngành. Thay vì cạnh tranh trực diện, hợp tác mang đến cơ hội kết hợp thế mạnh, chia sẻ chi phí và mở rộng phạm vi hoạt động. Đây là cách tiếp cận mà các tập đoàn lớn cũng như các startup tăng trưởng nhanh đang áp dụng để gia tăng ưu thế.

• Bổ sung năng lực thông qua hợp tác: đối tác cung cấp chuyên môn hoặc công nghệ mà doanh nghiệp chưa có, giúp mở rộng phạm vi giải pháp.
• Rút ngắn thời gian tiếp cận thị trường mới: tận dụng hệ thống phân phối và tài nguyên của đối tác để tăng tốc độ thâm nhập thị trường.
• Giảm thiểu rủi ro khi đổi mới mô hình: chia sẻ nguồn lực giúp doanh nghiệp dễ dàng thử nghiệm ý tưởng mới mà không chịu toàn bộ chi phí.
• Tạo nền tảng mở rộng hệ sinh thái: các liên minh chiến lược góp phần hình thành mạng lưới giá trị lớn hơn, củng cố vị thế doanh nghiệp trong dài hạn.

5. 8 yếu tố tạo nên lợi thế cạnh tranh bền vững

Để duy trì ưu thế trên thị trường trong dài hạn, doanh nghiệp cần sở hữu những năng lực mà đối thủ khó sao chép và có khả năng tạo ra giá trị vượt trội theo thời gian. 8 yếu tố dưới đây được xem là nền tảng cốt lõi giúp doanh nghiệp phát triển lợi thế cạnh tranh bền vững.

• Sản phẩm khác biệt có bằng chứng: Sự khác biệt chỉ có giá trị khi được chứng minh thông qua kết quả thực tế, tiêu chuẩn vượt trội hoặc trải nghiệm khách hàng rõ ràng. Doanh nghiệp sở hữu sản phẩm có đặc tính độc đáo và hiệu quả được kiểm chứng sẽ tạo ưu thế cạnh tranh dài hạn.
• Công nghệ và dữ liệu: Năng lực ứng dụng công nghệ và khai thác dữ liệu giúp doanh nghiệp tối ưu vận hành, nâng cao chất lượng quyết định và tạo ra giá trị mới. Đây là nền tảng quan trọng để dẫn đầu thị trường trong thời đại số hóa và tự động hóa.
• Hệ thống vận hành tinh gọn: Một hệ thống được chuẩn hóa và tối ưu hóa giúp doanh nghiệp duy trì hiệu suất cao, giảm lãng phí và đảm bảo tính nhất quán trong chất lượng. Vận hành tinh gọn giúp tổ chức mở rộng quy mô mà không tăng chi phí tương ứng.
• Giá trị thương hiệu cá nhân và doanh nghiệp: Thương hiệu mạnh tạo độ tin cậy cao và ảnh hưởng sâu rộng, từ đó rút ngắn hành trình mua hàng, nâng cao khả năng chuyển đổi và hỗ trợ doanh nghiệp thâm nhập thị trường mới.
• Trải nghiệm khách hàng vượt trội: Những doanh nghiệp mang lại trải nghiệm đồng nhất, liền mạch và vượt mong đợi sẽ giữ chân khách hàng tốt hơn, đồng thời tạo ra rào cản vô hình khiến đối thủ khó cạnh tranh trực tiếp.
• Quy mô và tốc độ triển khai: Khả năng mở rộng hoạt động nhanh và triển khai chiến lược hiệu quả giúp doanh nghiệp chiếm lợi thế trong việc nắm bắt cơ hội thị trường, đồng thời củng cố vị thế trước các đối thủ đi sau.
• Khả năng thích ứng và đổi mới liên tục: Doanh nghiệp duy trì khả năng điều chỉnh nhanh, học hỏi và sáng tạo sẽ dễ dàng vượt qua biến động thị trường. Đây là yếu tố tạo nên sự bền vững trong môi trường cạnh tranh thay đổi liên tục.
• Năng lực hợp tác và xây dựng liên minh chiến lược: Hợp tác với đối tác trong hoặc ngoài ngành giúp doanh nghiệp bổ sung năng lực, mở rộng hệ sinh thái và khai thác nguồn lực chung. Đây là yếu tố tạo lợi thế cạnh tranh mạnh trong thị trường phức tạp và có tính liên kết cao.

6. Các mô hình phân tích lợi thế cạnh tranh

Các mô hình phân tích đóng vai trò quan trọng trong việc giúp doanh nghiệp hiểu rõ vị thế của mình, nhận diện cơ hội và thách thức, cũng như xác định các yếu tố tạo nên lợi thế cạnh tranh. Những mô hình dưới đây được sử dụng rộng rãi trong quản trị chiến lược để đánh giá năng lực nội tại và mức độ cạnh tranh của thị trường.

6.1. Mô hình 5 áp lực cạnh tranh của Michael Porter (5 Forces)

Mô hình 5 Forces giúp doanh nghiệp đánh giá toàn bộ cấu trúc cạnh tranh của một ngành. Thay vì chỉ nhìn vào đối thủ trực tiếp, mô hình này mở rộng phân tích sang các yếu tố xung quanh ảnh hưởng đến khả năng sinh lợi. Mô hình này giúp doanh nghiệp nhận diện rủi ro ngành, tìm điểm mạnh cần phát huy và quyết định hướng đi để giảm áp lực cạnh tranh như đổi mới sản phẩm, tạo khác biệt hoặc tái cấu trúc chuỗi giá trị.

Năm áp lực trong mô hình bao gồm:

• Áp lực từ đối thủ cạnh tranh hiện tại: phản ánh mức độ gay gắt trong ngành và ảnh hưởng trực tiếp đến biên lợi nhuận, dựa trên số lượng đối thủ, mức độ khác biệt sản phẩm và chiến lược định giá.
• Nguy cơ gia nhập của đối thủ mới: đánh giá rào cản gia nhập như vốn đầu tư, yêu cầu công nghệ, thương hiệu và chính sách pháp lý, qua đó xác định mức độ an toàn của thị phần.
• Sức mạnh thương lượng của nhà cung cấp: xem xét mức độ phụ thuộc vào nguồn cung, khả năng thay thế và mức độ tập trung của nhà cung cấp để nhận diện rủi ro về chi phí đầu vào.
• Sức mạnh thương lượng của khách hàng: phản ánh khả năng khách hàng ép giá hoặc yêu cầu chất lượng cao hơn dựa trên số lượng lựa chọn, chi phí chuyển đổi và quy mô đơn hàng.
• Nguy cơ từ sản phẩm thay thế: xác định mức độ rủi ro khi khách hàng có thể chuyển sang các giải pháp khác đáp ứng cùng nhu cầu với chi phí hoặc lợi ích tốt hơn.

6.2. Mô hình SWOT

SWOT là công cụ nền tảng giúp doanh nghiệp phân tích cả yếu tố nội tại lẫn yếu tố bên ngoài nhằm xây dựng chiến lược phát triển phù hợp. Độ chính xác của phân tích SWOT phụ thuộc vào chất lượng dữ liệu và khả năng đánh giá khách quan của đội ngũ lãnh đạo. Khi được triển khai đúng cách, SWOT mang lại góc nhìn toàn diện để đưa ra quyết định chiến lược hiệu quả.

• Điểm mạnh (Strengths): xác định các nguồn lực, năng lực và yếu tố nội bộ tạo ưu thế cạnh tranh vượt trội trên thị trường.
• Điểm yếu (Weaknesses): nhận diện những hạn chế trong vận hành, tài chính, nhân sự hoặc công nghệ có thể cản trở tăng trưởng.
• Cơ hội (Opportunities): phân tích xu hướng thị trường, nhu cầu mới, thay đổi trong công nghệ hoặc chính sách có thể tạo điều kiện tăng trưởng.
• Thách thức (Threats): đánh giá những yếu tố bên ngoài như cạnh tranh gia tăng, biến động kinh tế hoặc thay đổi quy định có thể ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động kinh doanh.

6.3. Mô hình VRIO

VRIO giúp doanh nghiệp đánh giá mức độ tạo giá trị của từng nguồn lực và năng lực cốt lõi. Đây là mô hình quan trọng để xác định những yếu tố có khả năng trở thành lợi thế cạnh tranh bền vững. VRIO đặc biệt hữu ích khi doanh nghiệp muốn tái cấu trúc chiến lược hoặc đầu tư vào năng lực dài hạn. VRIO gồm 4 yếu tố:

• Giá trị (Value): xác định nguồn lực có đóng góp vào việc tạo ra giá trị thực cho khách hàng hoặc giúp cải thiện hiệu suất vận hành.
• Tính hiếm (Rarity): đánh giá mức độ phổ biến của nguồn lực và xác định liệu doanh nghiệp có sở hữu điều mà ít đối thủ có được.
• Khó sao chép (Imitability): phân tích rào cản để đối thủ bắt chước, bao gồm chi phí, bí quyết kỹ thuật, văn hóa doanh nghiệp hoặc lịch sử phát triển.
• Tổ chức khai thác (Organization): xem xét doanh nghiệp có hệ thống quản trị, quy trình và nhân sự đủ năng lực để khai thác tối đa giá trị của nguồn lực hay không.

6.4. Value Proposition Canvas (VPC)

Value Proposition Canvas giúp doanh nghiệp tạo sự phù hợp giữa sản phẩm và nhu cầu thị trường. Mô hình này tập trung vào việc hiểu khách hàng một cách chính xác và thiết kế giá trị đáp ứng đúng nhu cầu. VPC giúp doanh nghiệp giảm rủi ro trong phát triển sản phẩm và tăng khả năng tạo khác biệt so với đối thủ. 

Mô hình chia làm 2 phần:

1 - Customer Profile(Chân dung khách hàng)

Gồm 3 yếu tố:

• Jobs (công việc / nhu cầu): khách hàng cần đạt điều gì?
• Pains (nỗi đau): điều gì khiến họ khó chịu, thất vọng?
• Gains (kỳ vọng): khách hàng mong muốn nhận được gì?

2 - Value Map(Bản đồ giá trị của doanh nghiệp)

Gồm 3 yếu tố đối ứng:

• Products & Services: sản phẩm/dịch vụ doanh nghiệp cung cấp.
• Pain Relievers: sản phẩm giúp giảm nỗi đau nào của khách.
• Gain Creators: sản phẩm mang lại lợi ích gì cho khách.

6.5. Business Model Canvas (BMC)

BMC mô tả toàn bộ mô hình kinh doanh trong một cấu trúc gồm chín thành phần liên kết chặt chẽ. Đây là công cụ quan trọng giúp doanh nghiệp đánh giá tính hợp lý của mô hình hiện tại và xác định điểm cần cải tiến. BMC đặc biệt hữu ích trong quá trình đổi mới mô hình kinh doanh hoặc mở rộng thị trường.

9 yếu tố trong BMC:

1 - Phân khúc khách hàng: xác định nhóm khách hàng mục tiêu và nhu cầu cụ thể của từng nhóm.
2 - Giá trị cốt lõi: mô tả những điểm tạo khác biệt và lý do khách hàng lựa chọn doanh nghiệp.
3 - Kênh phân phối: xác định các kênh tiếp cận khách hàng hiệu quả nhất.
4 - Quan hệ khách hàng: mô tả cách doanh nghiệp duy trì sự tương tác và gia tăng giá trị vòng đời.
5 - Dòng doanh thu: phân tích cách doanh nghiệp tạo ra thu nhập từ sản phẩm hoặc dịch vụ.
6 - Nguồn lực chính: xác định các tài sản cần thiết để vận hành mô hình.
7 - Hoạt động trọng yếu: mô tả những hoạt động cốt lõi tạo ra giá trị.
8 - Đối tác chiến lược: xác định các đơn vị hỗ trợ doanh nghiệp vận hành hiệu quả hơn.
9 - Cấu trúc chi phí: phân tích chi phí cần thiết để duy trì hoạt động và mở rộng mô hình.

7. Cách xây dựng lợi thế cạnh tranh cho SMEs trong bối cảnh AI

Doanh nghiệp SMEs đang phải đối mặt với áp lực cạnh tranh ngày càng lớn do sự thay đổi nhanh của thị trường, sự xuất hiện của các mô hình kinh doanh mới và tốc độ đổi mới của công nghệ. Trong bối cảnh này, AI mở ra cơ hội để SMEs nâng cấp hệ thống, tối ưu chi phí và mở rộng thị trường, ngay cả khi nguồn lực hạn chế. 

Dưới đây là những chiến lược giúp SMEs xây dựng lợi thế cạnh tranh.

7.1. Chuẩn hóa dữ liệu

Việc chuẩn hóa dữ liệu là nền tảng cốt lõi để bất kỳ ứng dụng AI nào cũng có thể hoạt động hiệu quả. Dữ liệu chất lượng cao, đồng nhất và có cấu trúc rõ ràng sẽ đảm bảo đầu vào chính xác, từ đó các mô hình AI có thể đưa ra dự đoán và hành động tối ưu. Thiếu dữ liệu chuẩn hóa, mọi nỗ lực ứng dụng AI sẽ không mang lại kết quả như mong đợi.

• Xác định nguồn dữ liệu trọng yếu và thiết lập quy trình thu thập: Doanh nghiệp cần xác định rõ ràng những dữ liệu nào (ví dụ: hành vi khách hàng, hiệu suất vận hành, giao dịch) là quan trọng nhất cho mục tiêu kinh doanh và thiết lập các API, hệ thống để thu thập chúng một cách tự động, liên tục.
• Thực hiện làm sạch dữ liệu (Data Cleansing) và loại bỏ các sai sót: Quá trình này bao gồm việc xử lý dữ liệu thiếu, dữ liệu trùng lặp, dữ liệu không hợp lệ hoặc không nhất quán để đảm bảo tính toàn vẹn và độ tin cậy của tập dữ liệu huấn luyện cho AI.
• Thiết lập kiến trúc dữ liệu tập trung (Data Lake/Warehouse) và bảo mật: Xây dựng một kho lưu trữ dữ liệu tập trung, cho phép tích hợp dữ liệu từ các phòng ban khác nhau, đồng thời áp dụng các tiêu chuẩn mã hóa và kiểm soát truy cập nghiêm ngặt để bảo vệ thông tin.
• Đánh giá chất lượng dữ liệu định kỳ và cập nhật tiêu chuẩn: Thường xuyên kiểm tra và đánh giá các chỉ số chất lượng dữ liệu (Data Quality Metrics) như tính chính xác, kịp thời, đầy đủ, đồng nhất để duy trì chuẩn mực cao nhất, đảm bảo AI luôn hoạt động dựa trên cơ sở dữ liệu hiện hành.

7.2. Ứng dụng AI trong marketing, sales và vận hành

Tích hợp AI vào các khâu Marketing, Sales và Vận hành giúp SMEs tối ưu hóa quy trình, nâng cao trải nghiệm khách hàng và tăng cường hiệu suất tổng thể, AI không chỉ tự động hóa tác vụ mà còn cung cấp khả năng phân tích sâu sắc để ra quyết định chiến lược tốt hơn.

• Tận dụng AI để cá nhân hóa chiến dịch Marketing và dự đoán xu hướng thị trường: Sử dụng AI để phân tích dữ liệu hành vi khách hàng, phân khúc đối tượng chi tiết, và tự động tạo ra nội dung, quảng cáo được cá nhân hóa cao, đồng thời dùng các thuật toán học máy để dự báo các thay đổi trong nhu cầu và hành vi của người tiêu dùng.
• AI trong Sales để tối ưu hóa quy trình bán hàng và chăm sóc khách hàng: Áp dụng hệ thống CRM tích hợp AI để tự động chấm điểm lead (Lead Scoring), phân bổ lead thông minh, và sử dụng Chatbot AI để trả lời các thắc mắc phổ biến của khách hàng 24/7, giúp đội ngũ Sales tập trung vào các giao dịch có giá trị cao.
• Tối ưu hóa vận hành thông qua dự báo nhu cầu và quản lý chuỗi cung ứng bằng AI: Sử dụng các mô hình AI để dự đoán chính xác nhu cầu tồn kho, tối ưu hóa tuyến đường giao hàng, và tự động hóa các tác vụ hành chính, giảm thiểu sai sót và chi phí vận hành (Authoritativeness).
• Giám sát hiệu suất công việc và phát hiện các điểm nghẽn trong quy trình: Sử dụng các công cụ AI để theo dõi liên tục hiệu suất làm việc của các phòng ban, xác định các điểm chậm trễ hoặc lãng phí, từ đó đưa ra đề xuất cải tiến quy trình làm việc.

7.3. Thiết kế mô hình kinh doanh AI First

Mô hình AI First đặt công nghệ làm trung tâm trong các hoạt động tạo giá trị. SMEs áp dụng mô hình này có thể mở rộng thị trường nhanh, đổi mới sản phẩm theo nhu cầu và tận dụng dữ liệu để nâng cao trải nghiệm khách hàng. Đây là hướng đi giúp SMEs cạnh tranh hiệu quả ngay cả khi nguồn lực hạn chế.

• Kết hợp AI vào chuỗi giá trị: ứng dụng AI trong nghiên cứu thị trường, phát triển sản phẩm và dịch vụ nhằm tăng độ chính xác của các quyết định chiến lược.
• Tái thiết kế trải nghiệm khách hàng: sử dụng AI để cá nhân hóa từng điểm chạm, nâng cao mức độ hài lòng và gia tăng giá trị vòng đời.
• Xây dựng mô hình doanh thu linh hoạt: triển khai các mô hình dịch vụ số, gói đăng ký hoặc sản phẩm dựa trên dữ liệu để tăng khả năng mở rộng.
• Tối ưu vòng đời sản phẩm: phân tích dữ liệu để cải thiện sản phẩm liên tục, đáp ứng nhanh sự thay đổi của thị trường.

7.4. Tối ưu chi phí bằng AI Automation

Tự động hóa bằng AI (AI Automation) là chiến lược trực tiếp nhất để giảm thiểu chi phí hoạt động và tối đa hóa hiệu quả sử dụng nguồn lực. Bằng cách tự động hóa các tác vụ lặp đi lặp lại và các quy trình phức tạp, SMEs có thể giảm đáng kể chi phí nhân công, sai sót và thời gian xử lý.

• Tự động hóa các tác vụ hành chính, kế toán và nhân sự (HR) thông qua RPA tích hợp AI: Áp dụng các bot phần mềm để xử lý các công việc như nhập liệu hóa đơn, quản lý bảng lương, theo dõi hồ sơ nhân viên, giúp giải phóng nhân sự khỏi các công việc thủ công, tốn thời gian.
• Sử dụng AI để quản lý rủi ro và phát hiện gian lận tài chính: Triển khai các thuật toán học máy để liên tục giám sát các giao dịch, phân tích các mẫu hình bất thường, từ đó cảnh báo và ngăn chặn kịp thời các hành vi gian lận hoặc sai sót có thể gây tổn thất tài chính lớn.
• Tối ưu hóa chi tiêu quảng cáo và nguồn lực Marketing thông qua phân tích dự đoán: Dùng AI để phân tích hiệu quả của từng kênh quảng cáo theo thời gian thực, tự động điều chỉnh ngân sách và chiến lược đặt giá thầu (bidding) để đảm bảo chi phí thấp nhất cho mỗi chuyển đổi.
• Cải thiện năng suất làm việc của đội ngũ bằng AI: Cung cấp các công cụ như trợ lý viết nội dung AI, công cụ tóm tắt tài liệu, hoặc công cụ phân tích dữ liệu tự động cho nhân viên, giúp họ hoàn thành công việc nhanh hơn và với độ chính xác cao hơn.

7.5. Nâng cao trải nghiệm khách hàng bằng cá nhân hóa thông minh

AI cho phép doanh nghiệp hiểu rõ hơn hành vi và nhu cầu của khách hàng, từ đó cung cấp trải nghiệm phù hợp theo từng cá nhân. Khả năng cá nhân hóa ở quy mô lớn trở thành một lợi thế cạnh tranh nổi bật.

• Phân tích hành vi khách hàng theo thời gian thực: AI tổng hợp dữ liệu từ nhiều nguồn như hành vi duyệt web, lịch sử tương tác, tần suất mua hàng và phản hồi để nhận diện nhu cầu thực tế của từng người dùng. Việc phân tích ngay thời điểm phát sinh giúp điều chỉnh chiến lược và nội dung phù hợp với trạng thái của khách hàng.
• Cá nhân hóa nội dung và đề xuất: hệ thống AI xây dựng hồ sơ hành vi để lựa chọn thông điệp, gợi ý sản phẩm và thiết kế lộ trình chăm sóc phù hợp với từng cá nhân. Mức độ liên quan cao của nội dung giúp tăng tỷ lệ phản hồi, giảm chi phí marketing và nâng cao trải nghiệm toàn diện.
• Nâng cao chất lượng dịch vụ: chatbot và trợ lý ảo đảm nhiệm vụ phản hồi nhanh chóng, chính xác và nhất quán, giúp duy trì chất lượng hỗ trợ ngay cả khi nhu cầu tăng đột biến. Điều này giảm tải cho đội ngũ chăm sóc khách hàng và cải thiện mức độ hài lòng.

7.6. Tăng tốc đổi mới sản phẩm bằng AI và dữ liệu

AI giúp doanh nghiệp rút ngắn chu kỳ phát triển sản phẩm thông qua khả năng phân tích dữ liệu nhanh, mô phỏng nhiều kịch bản và dự đoán mức độ phù hợp của sản phẩm trước khi tung ra thị trường. Việc ứng dụng AI trong nghiên cứu và phát triển cho phép doanh nghiệp phản ứng linh hoạt hơn với biến động thị trường, giảm rủi ro thử nghiệm và tăng khả năng đưa ra sản phẩm đáp ứng đúng nhu cầu người dùng.

• Phân tích xu hướng thị trường và nhu cầu mới: AI xử lý dữ liệu từ hành vi khách hàng, phản hồi trực tuyến, tìm kiếm trên nền tảng số và biến động ngành để nhận diện sớm các xu hướng nổi lên. Doanh nghiệp có thể phát hiện nhu cầu tiềm năng trước đối thủ và định hướng phát triển sản phẩm phù hợp hơn.
• Tạo mẫu nhanh và thử nghiệm ý tưởng sản phẩm thông qua mô phỏng dựa trên AI: Sử dụng các mô hình AI để mô phỏng hiệu suất, độ bền, và phản ứng của người dùng đối với các thiết kế sản phẩm hoặc tính năng mới trước khi đầu tư vào sản xuất vật lý, giảm thiểu rủi ro và chi phí phát triển.
• Tối ưu thiết kế sản phẩm: dữ liệu người dùng giúp xác định tính năng quan trọng nhất, điểm gây cản trở trong trải nghiệm và yếu tố quyết định sự hài lòng. Doanh nghiệp dựa trên dữ liệu này để tinh chỉnh thiết kế, nâng cao chất lượng và tăng khả năng thị trường chấp nhận sản phẩm.

8. Lãnh đạo cần làm gì để giúp doanh nghiệp xây dựng lợi thế cạnh tranh

Khi thị trường thay đổi nhanh và công nghệ phát triển liên tục, vai trò lãnh đạo không chỉ nằm ở việc hoạch định chiến lược mà còn ở khả năng tổ chức nguồn lực, dẫn dắt đổi mới và duy trì sự linh hoạt của doanh nghiệp. 

Các yếu tố dưới đây là nền tảng giúp lãnh đạo tạo dựng ưu thế bền vững và nâng cao năng lực cạnh tranh cho tổ chức.

1 - Định hình tầm nhìn và xây dựng chiến lược rõ ràng

Lãnh đạo cần xác định mục tiêu dài hạn, ưu tiên nguồn lực vào các năng lực cốt lõi và xây dựng lộ trình phát triển nhất quán. Tầm nhìn chiến lược đóng vai trò định hướng cho toàn bộ tổ chức, giúp doanh nghiệp duy trì sự tập trung và tránh lãng phí nguồn lực vào những hoạt động không tạo giá trị.

2 - Xây dựng hệ thống vận hành hiệu quả

Một hệ thống vận hành được chuẩn hóa và tối ưu hóa giúp doanh nghiệp duy trì năng suất cao và giảm thiểu sai lệch trong quá trình thực thi. Lãnh đạo cần thiết kế quy trình rõ ràng, thiết lập cơ chế phối hợp hiệu quả và tạo nền tảng vận hành tinh gọn, qua đó củng cố lợi thế về hiệu suất và chất lượng.

3 - Thúc đẩy đổi mới sáng tạo và tư duy thích ứng

Lãnh đạo đóng vai trò tạo động lực cho hoạt động đổi mới và cải tiến liên tục. Môi trường làm việc khuyến khích thử nghiệm, đánh giá nhanh và điều chỉnh kịp thời giúp doanh nghiệp duy trì khả năng thích ứng trước biến động, đồng thời nâng cao tốc độ đổi mới sản phẩm và mô hình kinh doanh.

4 - Phát triển năng lực đội ngũ và tối ưu nguồn lực con người

Việc đầu tư vào phát triển nhân sự giúp doanh nghiệp xây dựng đội ngũ có khả năng thực thi chiến lược hiệu quả. Lãnh đạo cần thiết kế chương trình đào tạo phù hợp, nâng cao kỹ năng quản trị, tư duy phân tích và khả năng làm việc với dữ liệu nhằm duy trì chất lượng nguồn nhân lực trong dài hạn.

5 - Học hỏi về AI và cập nhật xu hướng công nghệ

AI và công nghệ mới đang tái định hình toàn bộ cách thức doanh nghiệp vận hành, phục vụ khách hàng và cạnh tranh trên thị trường. Lãnh đạo cần duy trì khả năng học hỏi liên tục để hiểu rõ cách công nghệ có thể tạo giá trị cho tổ chức, đồng thời đưa ra quyết định chiến lược dựa trên kiến thức cập nhật. 

Việc tham gia các khóa học về AI dành cho lãnh đạo, chương trình chuyển đổi số sẽ giúp lãnh đạo nắm bắt xu hướng, đánh giá cơ hội ứng dụng và dẫn dắt doanh nghiệp triển khai AI một cách hiệu quả. 

Bài viết trên, AI First đã chia sẻ tới bạn đọc các loại lợi thế cạnh tranh cũng như cách xây dựng chiến lược cạnh tranh cho doanh nghiệp SMEs. Có thể thấy rằng, doanh nghiệp muốn duy trì ưu thế dài hạn cần kết hợp đồng thời mô hình kinh doanh hiệu quả, hệ sinh thái vững chắc, công nghệ tiên tiến và năng lực đổi mới. Bằng cách tối ưu hóa vận hành, nâng cao trải nghiệm khách hàng và phát triển đội ngũ, doanh nghiệp có thể tạo ra lợi thế bền vững và duy trì vị thế dẫn đầu trong dài hạn.